زیست شناسی (تنظیم عصبی)

بخش یک-تنظیم عصبی(هماهنگی و ارتباط)

الف-دستگاه عصبی:

تمام موجودات زنده به تغیییراتی که در محیط داخلی بدنشان و یا در محیط اطرافشان رخ میدهد پاسخ میدهند.

 دستگاه عصبی در جهت ایجاداین هماهنگی به وجود امده است .

شکل1-0 سیستم عصبی انسان

این دستگاه به طور کلی شامل دو بخش مرکزی و محیطی است.

دستگاه عصبی مرکزی(بخش مرکزی):

 شامل مغز و نخاع است و مرکز کنترل فعالیت های ارادی و غیر ارادی بدن

محسوب می شود.

شکل-دستگاه عصبی

شکل-دستگاه عصبی-2

وقتی ورزش می کنید، با دخالت دستگاه عصبی ضربان قلب و تنفس زیاد می شود. تنظیم این

فعالیت ها نیز غیر ارادی است ولی به سرعت انعکاس های غیر ارادی نیست:

مغز در داخل استخوان های جمجمه و نخاع در داخل مجرایی که در وسط ستون مهره هاست,جای گرفته است.

مغز:

شامل سه قسمت هست:

مخ-مخچه-بصل النخاع

پرده های مغز

·         پرده داخلی : پرده داخلی چسبیده به مغز و نخاع بوده و کار تغذیه بافت عصبی را انجام می‌دهد.

·         پرده میانی : پرده میانی عنکبوتیه نام دارد که به پرده خارجی چسبیده و از پرده داخلی کم و بیش فاصله دارد.

·         پرده خارجی : از بافت پیوندی محکم تشکیل شده و به استخوانهای محافظ چسبیده است.

در فاصله بین عنکبوتیه و پرده داخلی مایع شفافی قرار گرفته است که از ترشحات رگهای خونی است. این مایع را مایع مغزی-نخاعی می‌گویند و کار آن محافظت از بافت عصبی است.

شکل-0-2 مغز

شکل0-3 مغز2

شکل-0-4 مغز3

مخ:

بزرگ ترین قسمت مغز هست دارای دو نیم کره-

قشر مخ خاکستری رنگ و درونش سفید رنگ هست

قشر خاکستری آن مرکز حرکات ارادی-تفسیر اطلاعات رسیده از چشم-گوش-پوست-احساسات-فکر کردن و حافظه هست...

نکته-1:نیمکره چپ حرکات طرف راست و نیمکره راست در حرکات طرف چپ بدن را کنترل میکنند...

ولی با هم مرتبط اند و فعالیت های مشترک هم دارند. مثالً وقتی به

جسمی نگاه می کنیم، هر دو چشم و هر دو نیمکره با همکاری هم عمل می کنند. قشر مخ )بخشخاکستری رنگ و

 بیرونی نیمکره های مخ( مرکز بسیاری از اعمال ارادی بدن است.

**نیمکره ی چپ در زبان آموزی-یادگیری-تفکرریاضی

و نیمکره ی راست درکار های هنری  وموسیقی تخصص دارد.

مخچه:

مخچه، در حفره عقبی جمجمه قرار دارد(پشت و زیر مخ)

دارای دو نیمکره هست.

قسمت سطحی آن خاکستری و بخش درونی آن سفید رنگ هست

مخچه کار کنترل فعالیت ماهیچه ای به مخ کمک میکند

حفظ تعادل بدن نیز به عهده ی مخچه هست

این اعمال غیر ارادی اند...

شکل-0-5مخچه

ساقه مغز:
قسمتی از مغز است که نیمکره‌های مخ را به نخاع متصل می‌کند و شامل: پل‌های مغزی، بصل‌النخاع و مغز میانی است.

بصل النخاع:

پایین ترین مرکز عصبی واقع در جمجمه هست و بیشتر از ماده ی سفید تشکیل

شده است. کار آن تنظیم اندام های داخلی بدن مانند قلب-شش-و اندام های گوارشی 

است.

کار این قسمت نیز غیر ارادی هست.

بیماریهای مغزی

عامل بیماریهای عفونی مراکز عصبی ، باکتریها ، ویروسها و یا موجودات زنده میکروسکوپی دیگرند. در بعضی از این بیماریها مراکز عصبی خونی می‌شوند و در برخی دیگر سموم میکروبها که در جای دیگر بدن مستقر می‌شوند، به مراکز عصبی می‌رسند و آنها را دچار مشکل می‌کنند.

نخاع
نخاع، بخشی از دستگاه عصبی مرکزی است که در قسمت عقبی مغز و در کانال ستون مهره‌ها واقع است. در قسمت جلویی نخاع، بصل‌النخاع قرار دارد.

نخاع، بوسیله شیارهایی به نام «شیارهای جانبی شکمی» و «جانبی پشتی» به دو

 نیمه راست و چپ تقسیم می‌شود. 

نخاع، از نظر ساختمان داخلی، دارای دو بخش: ماده خاکستری و ماده سفید است. به شاخه‌های ماده خاکستری، شاخه‌های پشتی و شکمی نخاع گویند. این شاخه‌ها بوسیله پلی از ماده خاکستری در قسمت وسط به هم متصل می‌شوند. رشته‌های عصبی که از شاخه‌های پشتی خارج می‌شوند، حسی و رشته‌هایی که از شاخه‌های شکمی خارج می‌شوند، حرکتی هستند.

 در مرکز نخاع، مجرای مرکزی نخاع وجود دارد که در طول نخاع ادامه می‌یابد و در قسمت جلویی با بطن چهارم در ارتباط است و حاوی مایع مغزی- نخاعی می‌باشد.

بخش محیطی:

 شامل اعصابی است که تمامیقسمت های بدن را به بخش مرکزی دستگاه عصبی یعنیمغز و نخاع مرتبط می کند.

*پاسخ های موجودات به وسیله دستگاه عصبی و دستگاه غدد درون ریز کنترل میشود..

در این قسمت با ساختمان و کار بافت عصبیءمراکز عصبیء و اندام های حسی و...  آشنا خواهید شد

ب-بافت عصبی چیست؟

از سلول های ویژه ای به نام نورون تشکیل شده است,

*اندازه و شکل نورون ها متفاوت هست...

نورون(سلول  های عصبی)

*نورون ها از سه بخش تشکیل شده اند...

وظیفه: تولید ، هدایت ، و انتقال پیام عصبی

1-جسم سلولی(هسته و بیشتر اندامک ها جای گرفته اند)

دریافت پیام و صادر کردن دستور

2-دندریت

آورنده پیام به جسم سلولی 

3-آکسون

 آکسون پیام عصبی را از جسم سلولی خود دور می کند. 

**طول یک آکسون ممکن است کوتاه یا بلند باشد(مثلا می تواند از چند میکرون تا یک متر متغیر باشد.

با این حال بسیار نازک بوده و با چشم غیر مسلح دیده نمیشود. )

*** گاهی شاخه یا شاخه هایی از یک آکسون به عنوان شاخه های جانبی (کولترال) خارج می شوند

 (مثلا در نورون های هرمی قشر مغز). 

***نکته:* هر نورون می تواند چندین دندریت داشته باشد ولی یک آکسون دارد. 

نکته2:-** دندریت‌ها گیرنده‌ی پیام عصبی و آکسون‌ها همیشه دهنده‌ی پیام عصبی هستند.

(شکل-الف)ساختمان نورون

شکل-1-2 شکل نورون

1-جسم سلولی:حاوی هسته و اندامک هاست

*دندریت و آکسون رشته های عصبی اند کهبه جسم سلولی متصل اند و پیام عصبی در آنها جریان دارد

**جهتجریان عصبی در دندریت و آکسون با هم متفاوت است.

***تار عصبی:به دندریت ها یا آکسون های دراز رشته، تار عصبی گفته می شود.

***عصب:به تعدادی دندریت یا آکسون در کنار هم و در یک پوشش قرار میگیرند عصب گوییم

**نورون هااز نظر اینکه پیام عصبی را در چه جهتی هدایت میکنند به 3 گروه تقسیم میشوند:

1-نورون های حسی: دارای دندریت بلند و آکسون کوتاه.

اعمال:کار انتقال پیام‌های عصبی از اندام‌های حسی به مغز و نخاع(مراکز عصبی) را بر عهده دارند.

2-نورون های حرکتی:دارای دندریت‌های کوتاه و آکسون بلند.

اعمال:بردن پیام‌های عصبی مغز و نخاع به ماهیچه‌ها یا غده‌ها(اندام های واکنشی) را به عهده دارند.

3-رابط(بینابینی) : دندریت ک.تا و اکسون بلند یا کوتاه دارند که پیام عصبی را در مراکز عصبی منتقل کرده و بین نورون های حسی و حرکتی ارتباط برقرار میکنند.

شبکه عصبی(سیناپس):

نورون‌ها دندریت‌های‌شان را به نوک آکسون‌های سلول‌های عصبی دیگر متصل می‌کنند تا شبکه‌های عصبی را تشکیل دهند.

 نورون ها از طریق انتهای آکسون با نورون ها و سلول های دیگر مثل سلول های ماهیچه ایدر ارتباط اند.

 این محل ارتباط را سیناپس گویند. در سیناپس، سلول ها به هم متصل نیستند. 

ارتباط آنهاازطریق آزاد شدن مواد شیمیایی خاصی برقرار می شود

نکته 1:محل ارتباط دو نورون را «سیناپس» گویند.

نکته2-:پس سیناپس، محل تبادل اطلاعات از اکسون یک نورون به دندریت نورون دیگر سیناپس نامیده می شود.

البته محل ارتباط نورون با سلول ماهیچه ای را نیز سیناپس گوییم

نکته3- به خاطر داشته باشید که تبادل اطلاعات سلول های عصبی به هم از طریق این قسمت هاست.

نکته4-انواع سیناپس : 

عبارتند از :

الف ) سیناپس الکتریکی

ب ) سیناپس شیمیایی

ج-پیام عصبی

وقتی نورونی تحریک میشود سطح خارجی در نقطه تحریک بار منفی و سطح داخلی بار مثبت پیدا میکند و پیام عصبی را پدید می آورد

نکته 1-*در محل سیناپس اکسون به دندریت یا به ماهیچه نمیچسبد و فضای کوچکی به نام فضای سیناپسی در میان آنها وجود دارد

نکته-2:**انقال عصبی در این ناحیه توسط مواد شیمایی مخصوص صورت میگیرد

نکته-3:***این مواد در جسم سلولی ساخته میشوند و در انتهای آکسون ذخیره میشوند.

شکل-2 انتقال پیام عصبی  در محل سیناپس ها

اعصاب حسی و حرکتی

عصب حسی پیام را به مراکز عصبی می برد

 در حالی که عصب حرکتی پیام را از مراکز عصبی دریافت

می کند و به اندام هایی مانند دست و پا می برد.

مطالب اضافی-(جمع آوری اطلاعات -سلول های پشتیبان چیست؟)

انواع نوروگلیا
این سلول ها در انتقال پیام عصبی نقشی ندارند. وظیفه این سلول های غیر عصبی، ترمیم و تغذیه و همچنین حفاظت و پشتیبانی از سیستم عصبی است.

سلول های نوروگلیا شامل:

 *آستروسیت. آستروسیت ها فضاهای بین نورون ها را پر می کنند. در شکل ها و اندازه های مختلفی وجود دارند. از ویژگی های این سلول ها داشتن زوائد متعدد است. بسیاری از زوائد آنها در ارتباط نزدیک با عروق خونی هستند که پاهای انتهایی دور عروقی می نامند. 
بنابراین احتمال دارد که در نگهداری عروق یا تبادل متابولیک میان نورون ها و دستگاه عروقی نقش داشته باشند.
*الیگودندروسیت که وظیفه ساخت میلین را در دستگاه عصبی مرکزی (CNS) برعهده دارد
*میکروگلیا. این گروه از سلول ها، ماکروفاژ بوده و بیشتر آنها در بالغین دور عروق هستند.
*سلول اپندیمی. این سلول ها دستگاه بطنی مغز و مجرای مرکزی نخاع را مفروش می کنند. 
*سلول شوان که در ساختن میلین نورون های دستگاه عصبی محیطی (PNS) نقش دارد 
انواع سلولهای نوروگلیای سیستم عصبی مرکزی (CNS) در تصویر زیر:

++این مطلب بصورت دستی نوشته شده

در کپی کردن قوانین را رعایت کنید..

باتشکر

منابع:

+کلیک

++کلیک

+++کلیک